Forum üyelerinden Sayın Ufuk Güngör'ün hazırladığı çok güzel ve yararlı bir döküman.

Tanım:

Akvaryum ortamında en fazla rastlanan parazitsel hastalıklardan biri olan Beyaz Benek (Ichthyophthirius Multifiliis), her balık için ölümcül sonuçlar doğurabilir. Diğer parazitlerden farklı olarak, çok karmaşık bir yaşam evresine sahip olduğundan, tedavisi de farklı tedavi yöntemlerin birleşimini içerir. Gözle farkedilebilen bir parazit türü olduğundan teşhis konulması oldukça kolaydır. Çapları yarım milimetre civarında, beyaz noktalar olarak balığın dersinde görülebilir. Çoğunlukla ilk olarak balığın yüzgeç, kuyruk, solungaç ve kafa bölümlerinde görülür ve zamanla bütün vücuduna yayılır. Deride görülen her beyaz nokta Ich paraziti olamayabileceği gibi, deride beyaz noktalar görülmediğinde de balıklar bu hastalığa yakalanmış olabilir. Bu durumda parazitler balığın solungaç altlarına yerleşirler.

Oluşum:

Ich paraziti, akvaryum içerisine dışarıdan konulan balık ve ekipmanlarla taşınabileceği gibi, su içinde kendisi de oluşabilir. Normalde balıkların olduğu her ortamda çoğunlukla bu parazitler de bulunur, ancak balıkların herzaman bu parazitlerin saldırısına maruz kalmamalarının nedeni balıkların bu tip parazitlere karşı bağışıklık sistemine sahip olmasıdır. Balığın bağışıklık sisteminde kırılma veya zayıflama olmaya başladığı anda bu parazitlerde balığın derisine yapışır. Balığın bağışıklık sisteminin zayıflaması şu gibi durumlarda ortaya çıkar:

-Olumsuz su şartları. (Kirli, aşırı asidik veya aşırı nitrik, sıcaklığı yetersiz veya fazla, salınımlı su)

-Ani sıcaklık değişimleri. (Su değişiminde veya balıkların taşınmasında iki ortam arasında fazla sıcaklık farkının bulunması.)

-Kalabalık veya dar ortam. (Çok fazla balığın bir arada tutulması veya balığın boyuna uygun olmayan akvaryum kullanılması.)

-Uyumsuz türlerin birarada bulunması. (Birbirlerine saldırma, yaralama ihtimali olan, anlaşamayan balıkların bir arada tutulması.)

-Dengesiz, yetersiz beslenme. (Gereğinden az miktarda veya balığın doğal diyetinde bulunmayan besinlerle besleme.)

Bütün bu durumlar balığın strese girmesine ve hastalanmasına, dolayısı ile bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olacaktır.

Gelişim:

Ich parazitleri balığın derisine yapıştıktan sonra, su sıcaklığına bağlı olmakla beraber yaklaşık 8 saat içerisinde deriyi kazarak deri altına yerleşir. Balık bu anda sivrisinek ısırığı gibi hafif acı ve kaşıntı hisseder. Deri altında balığın ölü deri altı hücreleri ve vücut sıvısı ile beslenir. Gelişimini tamamladığında balığın vücudundan ayrılıp ya tabana düşer ya da su içerisinde sabit bir cisme tutunur. 10 saat içerisinde tutunduğu yerde bölünerek çoğalır ve gelişebileceği yeni balık vücutları aramaya başlar.
Parazitin yaşam döngüsünü tamamlaması tamamen su sıcaklığına bağlıdır. Örneğin 25 ^oC sıcaklıkta bu süreç bir hafta sürerken, 16 ^oC sıcaklıkta dört hafta, 30 ^oC sıcaklıkta dört gün sürebilmektedir.

Etki:
Parazit yaşam döngüsünün %95’lik bölümünü balığın vücudunda beslenerek geçirir. Bu süre içerisinde balığın vücut sıvıları ile beslenir ve balığın kısa süre içerisinde halsiz, güçsüz düşmesine neden olur. Ayrıca bu evrede balıklarda ortaya çıkan iştahsızlık nedeni ile balık, kaybettiği enerjiyi yenileyemez ve her geçen saat dahada güçsüzleşir ve eğer parazit gelişimini halen tamamlayamamışsa balık ölür. Parazit, ölen balığın vücudunu birkaç saat içinde terk eder.
Bir diğer etkisi de, balıkta güçlü kaşıntıya ve hafif acı ve yanma hissine neden olmasıdır. Bu etkiler altında balık sürekli olarak sert birşeylere sürtünerek kaşıntısını gidermeye çalışır. Bu arada çok hassas olan derisine zarar verir.

Belirtiler:

Göz muayenesi ile, balık vücudunda çapı yarım milimetre civarı beyaz noktalar görülür. (bkz:Tanım) Balıkta sürekli rahatsızlık hali, kaşınma, sürtünme isteği ve ileriki evrelerde iştahsızlık, halsizlik, güçsüzlük ve saklanma isteği gözlemlenir.

Tedavi:

Parazitin deri altına inmesinden, balığın vücudunu terketmesine kadar yapılacak hiçbir ilaç tedavisi sonuç vermeyecektir. Parazit deri altında, dışarıdaki (sıcaklık hariç) hiçbir durumdan etkilenmez. Tedaviyi uygulayabilmek için, paraziti öncelikle balığın vücudundan dışarı çıkarmak gerekmektedir. Bunu yapmanın tek yolu, parazitin gelişimini tamamlayıp vücudu terketmesini beklemektir. Yukarıda da belirtttiğim gibi parazit gelişimini su sıcaklığına bağlı olarak tamamlamaktadır. (bkz: Gelişim) Bu durumda su sıcaklığını kademeli olarak arttırmak parazitin gelişimini daha erken tamamlamasını ve biran önce balığın vücudunu terk etmesini sağlayacaktır. Bu noktada dikkat edilmesi gereken konu, balığın cinsine göre hangi sıcaklık aralığında yaşabildiğini bilmek ve sıcaklığı üst seviyenin üzerine çıkarmamaktır. Aksi taktirde balık ölür. Birçok beyaz benek vakasında balıklar parazite bağlı olarak değil de, balık sahiplerinin bilinçsiz uygulamaları sonucu ölmektedir. Isıyı fazla yükseltmek, parazitin gelişim döneminde gereksiz ilaç kullanmak gibi birçok yanlış uygulama sonucu balıklar zarar görmektedir. Parazitler önce vücuttan atılmalı ardından ilaç yardımı ile öldürülmelidir. İzlenmesi gereken yol özet olarak şöyledir:

-Parazite neden olan faktörü tespit edebildiyseniz (bkz:Oluşum) derhal o olumsuzluğu ortadan kaldırın.

-Beyaz benek farkedildiğinde ilk olarak aklınıza getirmeniz gereken nokta, parazite balığın üzerinde iken hiçbir müdahelede bulunamayacağınız olmalıdır. Bu aşamda herhangi bir ilaç, tuz, limon... vb gibi maddeler kullanımı hastalığın iyileştirilmesinde hiçbir fayda sağlamayacağı gibi, balığınıza birçok zarar verecektir. Özellikle tuz banyosu gibi balığı ölüme götürebilecek uygulamalardan kesinlikle sakının.

-Sıcaklığı, her gün 1 ^oC olmak üzere, kademeli olarak balığın yaşayabileceği üst sınıra yakın bir seviyeye getirin.

-Her gün balıklarınızı gözlemleyin. Günden güne noktalar azalacak ve yavaş yavaş ortadan kalkacak. Kaşınma, sürtünme hareketleri azalacak.

-Balık üzerinde hiçbir nokta kalmadığında sıcaklığı tekrar kademeli olarak (günde 1 ^oC) eski seviyesine getirmeye başlayın.

-Bu arada vakit kaybetmeden dip çekimi yapın. Akvaryumun bütün tabanını çekin. Fakat bu seviyede %20 - %30’dan fazla su çekmeyin. Eksilen su yerine dinlenmiş aynı sıcaklıkta su ekleyin.

-Akvaryumunuzun kapasitesine uygun miktarda Metilen Mavisi ekleyin. Bu aşamada kaya tuzu da ekleyebilirsiniz ancak beslediğiniz balık türünü ve akvaryumunuzda bulunan canlı bitkileri dikkate almalısınız. Bazı balık ve canlı bitki türleri tuza karşı hassastır ve hastalanıp ölebilirler.

-12 saat sonra akvaryumunuza kapsamlı bir dip çekimi uygulayın. Bütün dibi çektiğinize emin olana kadar tekrarlayın. Eksilen su yerine dinlenmiş ve aynı sıcaklıkta su ekleyin.

-Bu aşamada tekrar Metilen Mavisi kullanabilirsiniz ancak miktarına çok dikkat edin. Az miktarda ekleyebilirsiniz.

-Balıklarınızı uygun miktarda ve sağlıklı olarak beslemeye başlayın.

Korunma:

Beyaz Benekten korunmanın en etkili yolu, balıklarınızın her daim sağlıklı ve rahat olmasıdır. Bu sayede bağışıklık sistemi sürekli güçlü kalacak ve parazit balığa yerleşemeyecektir.

Dışarıdan giren parazitlere karşı korunma ise, yeni aldığınız balığı veya aksesuarı bir hafta boyunca tankınıza koymadan önce karantinaya almanızdır. Yeni aldğınız balıkta beyaz benek olmadığına emin olduktan sonra ana tankınıza alabilirsiniz.

Notlar:

-Bir kez beyaz benek hastalığına yakalanan ve bu hastalığı atlatabilen bir balığın, bu hastalığa tekrar yakalanma oranının düşütüğü, yani balığın bu parazite karşı fazladan bağışıklık sistemi geliştirdiği, yönünde ispatlanmamış bilgiler mevcut. Bu hastalığa birden fazla kez yakalanan birkaç tane balığım olmuştu. Hastalığı atlatan balığın tekrar yakalanma oranının düşmesi fikrine çok fazla katılmamakla beraber, ikinci kez yakalandığında hastalığı daha kolay atlattığını gözlemledim. Yani ilk yakalanışındaki halsizlik, saklanma, iştahsızlık belirtilerini, ikinci yakalanmasında çok fazla göremedim. İlkine oranla daha canlı, daha iştahlı ve daha hareketli olarak hastalık evresini geçirdi.

-Ölümcül bir hastalık olmasına ramen kesinlikle korkulacak bir hastalık değildir. Yukarıda bahsedilenler tam olarak anlaşılıp uygulandığı taktirde hastalık önemsizleşiyor.

-Hastalıkla mücaadelede ihtiyaç duylan malzemeler: Isıtıcı, Metilen Mavisi, dip çekim aparatı.